Regulacje dotyczące żołnierzy WOT w świetle ustawy o obronie Ojczyzny
Wojska Obrony Terytorialnej na stałe wpisały się w system obronny Polski. Terytorialna służba wojskowa to rodzaj czynnej służby wojskowej w Siłach Zbrojnych RP. Została wprowadzona 1 stycznia 2017 roku, ustawą z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw.
W 2022 roku zaczęła obowiązywać nowa ustawa, która zastąpiła wyżej wymienioną, t.j. ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny – Dz.U. 2022 poz. 2305 (dalej: UOO), która w art. 130 ust. 1 pkt 2 stanowi, że czynna służba wojskowa polega m.in. na pełnieniu terytorialnej służby wojskowej.
Poniżej przegląd regulacji dotyczących żołnierzy WOT, ze szczególnym uwzględnieniem ich sytuacji pracowniczej oraz skutków powołania w zakresie stosunku pracy.
Terytorialną służbę wojskową można pełnić od roku do 6 lat. Czas trwania może zostać przedłużony na kolejny okres, na wniosek lub za zgodą żołnierza (art. 170 UOO).
Służba może być pełniona dyspozycyjnie albo rotacyjnie (art. 171 UOO).
ROTACYJNIE: Odbywa się co najmniej raz w miesiącu przez okres 2 dni w czasie wolnym od pracy. Może ona być pełniona również w inne dni, stosownie do potrzeb, zgodnie z rocznym harmonogramem sporządzonym przez dowódcę jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę. Pracownik ma obowiązek dostarczyć go pracodawcy (zob. prawa pracodawcy pkt. a).
DYSPOZYCYJNIE: Żołnierz pozostaje w gotowości do stawienia się do służby pełnionej rotacyjnie w terminie i miejscu wskazanych przez dowódcę jednostki wojskowej. Pracodawcę zawiadamia o takiej konieczności stawiennictwa dowódca jednostki wojskowej.
SZKOLENIE PODSTAWOWE: Żołnierze, którzy wcześniej nie pełnili czynnej służby w pierwszym okresie pełnią terytorialną służbę wojskową rotacyjnie nieprzerwanie przez okres 16 dni i odbywają m.in. szkolenie podstawowe. W uzasadnionych przypadkach szkolenie takie można odbyć w kilku okresach w ciągu 4 miesięcy w czasie wolnym od pracy.
Żołnierz OT ma obowiązek zawiadomić niezwłocznie swojego pracodawcę o fakcie powołania do terytorialnej służby wojskowej (art. 172 ust. 5 UOO) a także o dniach, w których będzie pełnił służbę. W przypadku zmiany terminów pełnienia służby pracownik zawiadamia o tym pracodawcę.
- PRAWA PRACODAWCY
- Harmonogram szkoleń – prawo do informacji (art. 177 ust. 5 i 6 UOO)
Żołnierz zawiadamia swojego pracodawcę o dniach, w których będzie pełnił terytorialną służbę wojskową bądź szkolenia oraz o zmianach tych terminów. W przypadku konieczności natychmiastowego stawiennictwa żołnierza do służby dowódca jednostki wojskowej zawiadamia pracodawcę żołnierza. Za czas pełnienia służby pracodawca nie ma obowiązku wypłacania pracownikowi wynagrodzenia.
- Prawo do rekompensaty (art. 309 UOO)
„Pracodawcy zatrudniającemu pracownika będącego żołnierzem OT pełniącym służbę wojskową rotacyjnie przysługuje świadczenie pieniężne za dni, w których pełnili oni służbę wojskową.”
Rekompensata przysługuje m.in. za:
- przeszkolenie pracownika, który będzie pełnił zastępstwo za pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej (zarówno koszty dotyczące zatrudnienia nowej osoby, jak i pracownika już zatrudnionego, który ma pełnić obowiązki podczas nieobecności pracownika pełniącego terytorialną służbę wojskową),
- wszelkie opłaty wynikające z przeprowadzenia badań przed objęciem przydzielonego lub powierzonego stanowiska pracy, przydzielenie odzieży ochronnej, obuwia, etc. – jeśli wynika to z przepisów prawa, zapewnienie koniecznych ubezpieczeń, związanych ze specyfiką wykonywanego zawodu,
- wypłacone żołnierzom OT odprawy, o których mowa w art. 306 ust. 2 UOO (zob. pkt. e).
Rekompensata nie obejmuje wynagrodzenia wypłacanego zastępującemu pracownikowi.
Rekompensata przysługuje na wniosek. Pracodawca przesyła wniosek o rekompensatę wraz z dokumentami potwierdzającymi poniesione koszty, o których mowa wyżej, szefowi wojskowego centrum rekrutacji właściwemu ze względu na siedzibę pracodawcy.
Wzór wniosku oraz szczegóły dotyczące: sposobu obliczania poniesionych kosztów przez pracodawcę, dokumentowania poniesionych kosztów oraz trybu wypłacania świadczenia pieniężnego określa rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 maja 2022 r. w sprawie świadczenia pieniężnego przysługującego pracodawcom zatrudniającym pracowników będących żołnierzami rezerwy albo będących żołnierzami obrony terytorialnej pełniącymi terytorialną służbę wojskową rotacyjnie.
TERMIN złożenia wniosku: nie później niż przed upływem 90 dni od dnia zwolnienia żołnierza OT z pełnienia tej służby.
- OBOWIĄZKI PRACODAWCY
- Ochrona stosunku pracy (art. 303 UOO)
ZASADA: W okresie od dnia doręczenia pracownikowi karty powołania do terytorialnej służby wojskowej, a przed jej zakończeniem pracodawca może zwolnić lub rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę wyłącznie za zgodą pracownika.
WYJĄTKI: Powyższa ochrona przez wypowiedzeniem/rozwiązaniem umowy o pracę od dnia 23 kwietnia 2022 roku nie dotyczy:
- umów o pracę zawartych na okres próbny,
- umów o pracę zawartych na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy,
- sytuacji kiedy pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy.
BEZSKUTECZNOŚĆ WYPOWIEDZENIA: Jeżeli okres dokonanego wypowiedzenia stosunku pracy upływa po dniu powołania pracownika do służby, wypowiedzenie staje się bezskuteczne. W tym przypadku rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko za zgodą pracownika.
- Udzielenie urlopu bezpłatnego (art. 305 UOO)
Co do zasady szkolenia oraz pełnienie służby odbywa się w weekendy. Jeśli jednak zdarzy się tak, że pracownik powołany do służby będzie musiał uczestniczyć w szkoleniu wyznaczonym w dniu pracy –pracodawca jest zobowiązany udzielić mu urlopu bezpłatnego na ten dzień – z zachowaniem wszystkich uprawnień, które wynikają ze stosunku pracy z wyjątkiem wynagrodzenia. Okres urlopu bezpłatnego udzielonego w związku z terytorialną służbą wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Urlopu udziela się na wniosek, a w przypadku wezwania w trybie natychmiastowego stawiennictwa – na podstawie zawiadomienia szefa wojskowego centrum rekrutacji.
- Odprawa (art. 306 ust. 2 UOO) – jednorazowe świadczenie wypłacane przez pracodawcę.
WYSOKOŚĆ: Powinna wynosić połowę miesięcznego wynagrodzenia pracownika obliczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. Odprawa podlega opodatkowaniu.
ZŁOŻENIE WNIOSKU: Odprawa przysługuje żołnierzowi z mocy praca, aczkolwiek w przypadku nie wypłacenia jej przez pracodawcę z urzędu, pracownik składa swojemu pracodawcy wniosek, który nie ma szczególnych wymagań formalnych.
TERMIN: Wypłata świadczenia powinna nastąpić zaraz po akcie powołania pracownika do służby OT (dojścia tej informacji do pracodawcy), aczkolwiek z uwagi na brak oznaczonego terminu można to uczynić także później (z urzędu / na wniosek pracownika), nawet po zakończeniu służby terytorialnej.
JEDNORAZOWOŚĆ: Oznacza w odniesieniu do ww. odprawy, że dany pracownik ma prawo do odprawy wyłączenia raz, niezależnie od tego ile razy do służby wojskowej zostanie powołany.
- Dni wolne od pracy (art. 311 UOO)
Pracownik-żołnierz OT ma prawo do 2 dodatkowych dni wolnych od pracy na żądanie. Pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi zwolnienia od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia w tym czasie. Nie dotyczy to przypadku powołania żołnierza w trybie natychmiastowego stawiennictwa.
Na wniosek pracownika, który pełnił terytorialną służbę wojskową rotacyjnie, jednorazowo, nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 dni, pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy po odbyciu tej służby na 1 dzień, bez zachowania prawa do wynagrodzenia.
Pracodawca może – na własny koszt – wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy.
- Powrót do pracy (art. 313 UOO)
Z żołnierzem OT, zgodnie z pkt. c powyżej, może być rozwiązana umowa o pracę tylko za jego zgodą (wyjątki wynikające z ust. 2 art. 303 UOO zostały opisane wyżej). W związku z tym pracownikowi, z którym skutecznie rozwiązano umowę o pracę (lub którego umowa wygasła) i który w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej podjął pracę:
- u pracodawcy, u którego był zatrudniony w dniu powołania do tej służby – czas jej odbywania wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy;
- u innego pracodawcy niż ten, u którego był zatrudniony w dniu powołania do tej służby – czas jej odbywania wlicza się do okresu zatrudnienia wymaganego do nabywania lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy u nowego pracodawcy, z wyjątkiem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjął pracę; dotyczy to także pracownika, który podjął pracę po upływie 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej, a także pracowników podejmujących pracę po raz pierwszy.
Powyższe terminy uważa się za zachowane, jeżeli pracownik nie mógł podjąć pracy z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy.
Do okresu zatrudnienia żołnierzy OT wlicza się
wyłącznie okres pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie.
Powyższa informacja nie rozwiała wszystkich Twoich wątpliwości? Skontaktuj się z nami – chętnie odpowiemy na dodatkowe pytania.
Kamila Kurlej | aplikantka radcowska
01.01.2023 | 10:00